گیلان با غنی‌ترین ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی، به عنوان “شهر خلاق غذا” شناخته می‌شود. این عنوان نشان‌دهنده تنوع و غنا در آشپزی محلی گیلان است که باعث شده تا این منطقه به عنوان یک مقصد گردشگری خاص و لذت‌بخش در زمینه غذاهای سنتی باشد.
از مواردی که گیلان را به عنوان “شهر خلاق غذا” معرفی می‌کند.
1. خورش اناربیج
خورش اناربیج یا “سنگه خورش” یکی از غذاهای سنتی استان گیلان است که از ترکیب مغز گردوی سابیده، انواع سبزی‌ها (تره، جعفری، گشنیز، نعنا، خلواش و چوچاق)، گوشت چرخ‌کرده گوساله قلقلی یا اردک، مرغابی، بوقلمون یا مرغ، پیاز، رب انار ترش یا آب انار یا آب غوره، زردچوبه، نمک و فلفل تهیه می‌شود. این خورش با ظاهری مشابه فسنجان، اما با مقدار کمتری آب، درست می‌شود.
اناربیج به عنوان یکی از پرتاریخ‌ترین غذاهای ایرانی شناخته شده و از دوران‌های دور در استان گیلان مورد طبخ و استفاده قرار گرفته است. این غذا به عنوان یکی از پنج غذای برجسته گیلان به ثبت ملی رسیده است و معمولاً در فصل انار، به ویژه در شب یلدا، مورد پخت و مصرف قرار می‌گیرد
این خورش غنی از طعم و مزه‌های مختلف با نام‌های متعددی شناخته می‌شود. عناوینی چون “درازاقاتوق”، “خورش فسنجان گیلانی” یا “انارآویج” نیز به این غذا اطلاق می‌شود. خورش اناربیج در واقع یک نوع فسنجان تابستانی است. از آنجایی که فسنجان طبع گرمی دارد و بسیاری از افراد در فصل تابستان تمایل به مصرف آن ندارند، خورش اناربیج به عنوان یک جایگزین خوشمزه و خنک‌کننده پذیرفته می‌شود.
عادت مردم گیلان پس از خوردن اناربیج، مصرف چند عدد خیار را به منظور بهبود تعادل حرارتی در بدن افزایش می‌دهند. این ترکیب طعمی منحصر به فرد و تجربه‌ای خوشایند را ارائه می‌دهد.
2. خورش سیر قلیه
ترکیبات:
این خورش از مرغ، اردک، غاز یا قرقاول، لپه، برگ سیر تازه و تخم‌مرغ به عنوان مواد اصلی تشکیل می‌شود. بعضی نسخه‌ها از سیر تازه، پیاز، شوید خشک و زعفران نیز استفاده می‌کنند.
طعم و ترشی:
خورش سیر قلیه با طعم ترش خود که از آب نارنج یا آبغوره می‌گیرد، جزء غذاهای محبوب و قدیمی شمال ایران محسوب می‌شود. این ترشیتر از برخی غذاهای شمالی با استفاده از آب نارنج یا آبغوره به‌دست می‌آید.
تفاوت با سیرابیج:
اشتباهاتی که بین خورش سیر قلیه و سیرابیج رخ می‌دهد، معمولاً به دلیل نام‌های مشابه است. سیرابیج یا سیر واویج، یک خورش ساده و گیاهی گیلانی است که با برنج سرو می‌شود و طعمی فوق‌العاده خوشمزه دارد.
خواص بهداشتی:
این خورش به عنوان یک غذای مقوی و مفید شناخته می‌شود. از خواص مصرف آن می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان سرماخوردگی، کاهش فشار خون، جلوگیری از تشکیل لخته خون، کاهش کلسترول، کمک به داشتن عمر طولانی و پیشگیری از آلزایمر اشاره کرد.
3. خورش ترش تره
خورش ترشه تره، یک از دلنشین‌ترین غذاهای گیاهی استان گیلان، با استفاده از سبزیجات خوشبو و بدون نیاز به گوشت یا مرغ، حاصل می‌شود. ترکیب تخم‌مرغ، سیر، برنج، آب نارنج یا آبغوره، نمک، فلفل و زردچوبه این خورش، به وجود عطر و طعمی منحصر به فرد می‌افزاید. خورش ترشه تره معمولا به همراه ماهی سرخ شده یا ماهی دودی سرو می‌شود و باقلا سبز، زیتون، اشپل، ترب سفید و نان کته از دیگر همراهان دائمی این غذاست. سبزیجات معطر خورش تره گیلانی شامل اسفناج، برگ چغندر، گشنیز، تره، جعفری، نعنا، شوید، خالواش یا خولیواش، چوچاق و تره کوهی (نوعی سبزی محلی) می‌شوند. این گونه تنوع در افزودن سبزیجات به خورش ترشه تره، از آن یک غذای گیلانی بی‌نظیر و ارزشمند می‌سازد. در این غذا، از انواع پروتئین گیاهی مانند پاچ باقلا، لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، خانوم باقلا، لپه یا عدس نیز می‌توان برای افزودن تنوع بهره گرفت. البته در نسخه‌های مختلف، از تخم‌مرغ به عنوان منبع پروتئین نیز استفاده می‌شود.
4. میرزاقاسمی
میرزاقاسمی یکی از اصیل‌ترین غذاهای استان گیلان است که از گوجه‌فرنگی، بادمجان کبابی، سیر، ادویه‌جات و تخم‌مرغ تشکیل می‌شود. این غذا در گیلان، با کته شمالی به‌عنوان غذای اصلی یا پیش‌غذا سرو می‌شود، و در برخی نقاط کشور، به‌خصوص تهران، با نان نیز خورده می‌شود.
طرز تهیه میرزاقاسمی بسیار ساده است، و شما می‌توانید این غذای خوشمزه و عالی را به آسانی در آشپزخانه برای مهمانی‌های خود تهیه کنید. این غذا، به‌دلیل نداشتن گوشت، غذایی ایدئال و مناسب برای گیاه‌خواران نیز به شمار می‌آید.
قدمت میرزاقاسمی به عصر حکومت قاجار در ایران برمی‌گردد. این غذای لذیذ توسط محمدقاسم خان، والی حاکم رشت در زمان ناصرالدین شاه، ابداع و به نام او، نام‌گذاری شد.